طهارت
طهارت در لغت به معنای نظافت و پاکی ظاهری و باطنی، از هر نقص و عیبی می‌باشد،1 و در اصطلاح به معنای پیراستگی جسم و جان از تمامی آلودگی‌های درونی و بیرونی و کدورت‌های معنوی است.3 طهارت به این معنا از مهم ترین امتیازات اهل بیت (علیهم‌السلام) است که زمینه عصمت ایشان را فراهم می سازد. خداوند در کتاب شریفش به این ویژگی تصریح کرده‌است: «اِنَّمَا یُریدُ اللهُ لِیُذهِبَ عَنهُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَیتِ، وَ یُطَهِّرَکُم تَطهیِراً»؛3به طور قطع خداوند می خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و شما را کاملا پاک سازد.
طهارت بی انتهاء
بنا بر آن چه از آیه کریمه طهارت به دست می آید این است که طهارت اهل بیت (علیهم السلام) مطلق، بی قید و همه جانبه است. یعنی خاندان پیامبر، بر اساس مشیت و اراده قطعی خداوند از تمام آلودگی‌های ظاهری و باطنی در حوزه گفتار، رفتار، فعالیت‌های فردی – اجتماعی و در همه ابعاد فکری، اعتقادی، اخلاقی، عاطفی، اقتصادی، سیاسی و… پاک و منزه هستند، به گونه‌ای که:
اولاً: هیچ گونه احتمال انحراف و نافرمانی در آنان تصور ندارد.
ثانیاً: این ویژگی در آن عزیزان محقق شده و عینیت یافته است.4
ثالثاً: طهارت در این معنای وسیع و گسترده بستری برای شکل گیری ملکه عصمت در اهل بیت (علیهم‌السلام) خواهد بود.
بنابر این، اهل بیت از حیات طیبه‌ای که در قرآن کریم از آن یاد شده، به معنای واقعی کلمه برخوردار هستند. «مَن عَمِلَ صَالِحاً مِن ذَکَرٍ اَو اُنثَی وَ هُوَ مُؤمِنٌ فَلَنُحیِیَنَّهُم حَیَاهً طَیِّبَهً…»؛5 هرکس کار شایسته ای انجام دهد، خواه مرد باشد خواه زن، در حالی که مؤمن است او را به حیاتی پاک زنده می داریم.
عصمت
عصمت از مفاهیم کلامی و به معنای ملکه‌ای نفسانی است که انسان را در هر شرایطی از گناه و معصیت، خطا و اشتباه و حتی سهو و نسیان باز می دارد.6 مهم‌ترین بعد وجودی اهل‌بیت (علیهم‌السلام) عصمت ایشان است که از حین ولادت تاهنگام وفات، تمام حیات آن ها را فرا گرفته است.
ملکه عصمت بر دو پایه بنا شده است:
1- علم به همه معلومات؛ علم به کمالات و
نیز علم به گناهان و زیان‌های ناشی از آن که به تمام معنی در اهل بیت
(علیهم‌السلام) موجود بوده است.
2- طهارت ذاتی در همه ابعاد و جهات؛ که از کودکی تا وفات در اهل بیت (علیهم السلام) به لطف خداوند متعال تحقق داشته است.
بنابراین، عصمت که در حقیقت محصول و برآیند این دو امر مهم است، در اهل بیت (علیهم‌السلام) موجود بوده است. علاوه براین، اهل‌بیت (علیهم‌السلام) دارای منصب الهی ولایت و امامت هستند که از جانب خداوند به این مقام تعیین گشته اند. چنین انسان‌هایی باید از هر گونه نقص و عیب و انحراف عمدی و یا سهوی منزه باشند تا بتوانند به عنوان رهبران شایسته و الگوهای تمام عیار در جامعه دینی و اسلامی ایفای نقش کنند. چرا که تحقق هدف مقدس هدایت بشر، تنها به وسیله رهبران معصوم، پاک و صالح امکان پذیرخواهد بود.7
هر چند عصمت یک امتیاز الهی و خدادادی است که مورد اراده قطعی خداوند قرار گرفته و به افراد خاصی تعلق می گیرد، لیکن این امتیاز فقط به کسانی تعلق دارد که از یک نوع لیاقت و شایستگی ویژه‌ای برخوردار باشند. البته، حالت عدم تمایل به گناه بیشتر جنبه درونی دارد که بر اثر مبادی فطری و آگاهی‌های ذاتی شخص و بدون جبر و اکراه پدید می‌آید. نظیر انسان عاقلی که اصلا تخیل خوردن آتش یا سمّ را ندارد.8
—————————-
1. ر.ک: ابراهیم انیس، معجم الوسیط، ، ط2، قاهره، 1972م، ص 568؛ و نیز مصطفی حسینی، معارف و معاریف، واژة طهارت.
2. ر.ک. به: سید محمد حسین، تهرانی، امام شناسی، ج 3، ص 141-200.
3. سوره مبارکه احزاب، آیه شریفه 33.
4. ر.ک به: محمد حسین طباطبایی، المیزان، ترجمه: موسوی همدانی، دفتر
انتشارات اسلامی، ]بی تا[، ج 16، ص 474، و نیز ر.ک به: محمد حسین، تهرانی،
امام شناسی، انتشارات حکمت، 1404ق، ج 3، از ص41 تا آخر.
5. سوره مبارکه نحل، آیه شریفه 97.
6. محمد تقی، مصباح، توحید در نظام عقیدتی و نظام ارزشی اسلام، شفق، چ 3 ، 1373، ص199.
7. احمد حسین شریفی، پژوهشی در عصمت معصومان، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1377، ص 288-283.
8. ناصرمکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، قم: دارالکتب الاسلامیه، 1362، ج 17، ص 292.
حجت الاسلام والمسلمین آقاتهرانی
